مجله‌اینترنتی بیزینس اینسایدر (business insider) که از نشریه‌های معتبر جهانی به شمار می‌آید و معمولا به تحلیل پدیده‌های جدید اقتصادی می‌پردازد در یک مقاله جالب ۵ نکته را مطرح کرده که از طریق آنها می‌شود به دروغ یا راست بودن یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای پی برد.

۱-حق عضویت: اگر شرکتی برای ورود شما به شبکه بازاریابان از شما درخواست پرداخت شهریه کرد به معنای متقلب بودن این شرکت است. چرا که اگر قرار باشد شما کالاهای تولید شده آن شرکت را به فروش برسانید دیگر دلیلی ندارد که مجبور به پرداخت حق عضویت باشید. شما با فروش محصولات نفع زیادی به شرکت خواهید رساند.

۲-درآمد زیاد در ازای کار کم: بدون شک کارهایی در دنیا وجود دارد که برای شما چندان سخت نیستند اما درآمد بالایی نصیب‌تان می‌کنند. اما مطمئنا هیچ کسب‌و‌کاری در جهان وجود ندارد که همه کسانی که وارد آن می‌شوند پول هنگفتی به دست آورند. برای پول زیاد باید کار زیاد هم کرد آن هم در زمینه‌های که پول ساز است نه بازاریابی.

۳-خرید بیشتر مساوی است با سود بیشتر: بسیاری از شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای شما را تشویق به خرید بیشتر می‌کنند و می‌گویند با خرید بیشتر سطح شما در شبکه بالاتر می‌رود و امتیاز بیشتری کسب می‌کنید. این یک دروغ است. خرید بیشتر هیچ سودی نصیب شما نمی‌کند بلکه آن‌چیزی که به شما سود می‌دهد فروش بیشتر است.

بسیاری شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای این مژده را به شما می‌دهد که در این کسب‌و‌کار درآمد بسیار بالا به دست می‌آورید اما نمی‌گویند که چگونه ‌این امر به واقعیت تبدیل می‌شود. ما به شما می‌گوییم که آنچه ‌این شرکت‌ها روی کاغذ می‌آورند در عمل ممکن نیست. در طول تاریخ ثابت شده که بازاریابی شبکه‌ای درآمدی در حد یک شغل جانبی برای شما به همراه دارند.

۵-کسب درآمد از طریق جذب افراد جدید: این یک دروغ بزرگ است. اگر شرکتی از شما خواست که به جذب توزیع‌کنندگان جدید به جای جذب مشتریان جدید بپردازید بدانید که کلاهبردار است. در چنین سیستمی به‌زودی تعداد زیادی بازاریاب وجود خواهند داشت که هیچ سودی نمی‌کنند.

مجله بیزینس اینسایدر با این توضیحات تاکید می‌کند که کسب‌و‌کاری که به برخی پول می‌دهد تا برخی دیگر را قانع کنند کسب‌و‌کار درستی نیست. در واقع شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای واژه تطهیرشده شرکت‌های هرمی است تا از این طریق مردم را به قانونی بودن این شرکت‌ها قانع کنند.

در واقع ایده بازاریابی شبکه‌ای از آنجایی مطرح شد که جی. پل گتی، ثروتمندترین مرد آمریکایی در سال ۱۹۵۷ میلادی اعلام کرد که «من ترجیح می‌دهم که از یک‌درصد تلاش صد نفر استفاده کنم تا اینکه از ۱۰۰درصد تلاش خودم». این ایده که اهرم زمان نام دارد، امروزه پایه‌گذار فلسفه بازاریابی شبکه‌ای شده‌است.

نخستین بار، یک شرکت دوچرخه‌سازی در روسیه از این ایده استفاده کرد و برنامه‌ای ترتیب داد که مشتریان با پرداخت ۱۰ روبل به جای ۵۰ روبل صاحب دوچرخه شوند اگر چهار مشتری دیگر نیز معرفی کنند؛ ولی فروش کمپانی به‌سرعت به اشباع رفت. در روسیه به آن شرکت بهمنی و در فرانسه به آن گلوله برفی لقب دادند و صد در صد تقلب و کلاهبرداری تلقی شد. از آن پس، سیاستمداران، اقتصاددانان و جامعه‌شناسان زیادی به‌دنبال پیدا کردن راهی بودند که از این ایده به نفع همه استفاده کنند.

 

 

نخستین کمپانی که به طور رسمی فعالیت بازاریابی چند سطحی را در سال ۱۹۳۰ آغاز کرد، کمپانی ویتامین کالیفرنیا بود که نام خود را در سال ۱۹۳۹ به نوترالایت تغییر داد و امروزه محصولات خود را از طریق کمپانی اموی (Amway’s) به فروش می‌رساند.

تاکنون بحث‌های زیادی در مورد شرکت‌های شبکه‌ای مطرح شده است و بسیاری کشورها تلاش کرده‌اند در این زمینه قانونی مدون کنند. یکی از بهترین قوانین در این زمینه به کمیسیون تجارت فدرال آمریکا برمی‌گردد.
به گفته کمیسیون تجارت فدرال آمریکا (FTC)، شرکت هرمی شرکتی‌ است که به اعضایش حق کمیسیون می‌دهد تا افراد جدید را وارد کنند. شرکت‌های هرمی محصولی را نمی‌فروشند و پول‌های مشتریان را در یکجا جمع می‌کنند و با آن کاری انجام نمی‌دهند. این شرکت‌ها در اکثر کشورهای دنیا از جمله‌ ایران غیرقانونی هستند؛ چون در ازای جذب افراد پول می‌دهند به‌طور اجتناب‌ناپذیر فروخواهند پاشید و وقتی هرم فروپاشی کند، به‌جز عده‌ای که در بالای هرم هستند همه دست خالی می‌مانند یا به عبارتی پول خود را می‌بازند.

FTC می‌گوید داشتن محصول، قانونی بودن شرکت را تعیین نمی‌کند. بعضی از شرکت‌های هرمی برای رد گم کردن، خود را شرکت ام‌ال‌ام یا همان شرکت چندسطحی معرفی کرده و محصولی را در پلان خود قرار می‌دهند ولی چون هدفشان فروش محصول نیست، قیمت آن بسیار بالاتر از بازار آزاد خواهد بود، یا اینکه دریافت محصول در آن شرکت‌ها مشروط به فعالیت در پلان تجاری‌شان است که برای کسانی‌که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند مشتری پیدا کنند، پول از دست می‌رود. دو مشخصه بارز کمپانی‌های هرمی:

کمپانی مشتریان را وادار می‌کند که تعداد هر چه بیشتری کالا (عموما با قیمت بسیار بالایی) بخرند تا درآمد بیشتری داشته باشند، حتی اگر نتوانند آن کالاها را به مصرف برسانند. در این صورت افراد رأس هرم سود هنگفتی می‌کنند در حالی‌که محصول چندانی را به بازار ارائه نکرده‌اند و محصولات در زیرزمین‌ها انبار شده‌اند.

به دلیل کیفیت پایین محصولات و هزینه بالای آنها، در اغلب شرکت‌های هرمی محصولات فقط بین اعضای داخل هرم توزیع می‌شود، نه بین مردم عادی بیرون از هرم.

در حال حاضر، قوانین و مقررات فعالیت در شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در اکثر کشورها معین شده‌اند؛ ولی هیچ ارگان مشخصی وجود ندارد که مشخص کند یک کمپانی خاص هرمی یا شبکه‌ای قانونی است. اما در ایران، قانونی یا غیرقانونی بودن یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای را وزارت صنعت، معدن و تجارت مشخص می‌کند.

از نگاه FTC، BBB، AG آن کمپانی که بیشتر به جذب بازاریاب می‌پردازد تا فروش محصول به مردم عادی، هرمی و غیرقانونی است.

گرچه بازاریاب‌های شبکه‌ای مدام از ناکارآمدی روش بازاریابی کلاسیک و سقوط قریب‌الوقوع آن حرف می‌زنند و ادعا می‌کنند روش بازاریابی شبکه‌ای به‌زودی به روش بازاریابی غالب جهان تبدیل خواهد شد اما زورق به گل نشسته بازاریابی شبکه‌ای در سال‌های طولانی راهی به دریای آرامش نیافته است. با گذشت سال‌ها هنوز بزرگ‌ترین شرکت‌های این عرصه از جمله شرکت کذایی Amway’s نتوانسته جایگاهی بزرگ‌تر از صدمین خرده فروش جهان را به دست آورد.